Εν μέσω της πανδημίας του ιού COVID-19 δημιουργούνται ήδη και οι πρώτες φωνές για το πώς να αξιολογήσουμε τις επόμενες στιγμές και πώς αυτές μπορούν να επηρεάσουν θετικά ή παλινορθωτικά την ανθρώπινη κοινωνία. Η πανδημία ως μία κοινή απειλή μας βοηθά να κοιτάξουμε με αλληλεγγύη τον συνάνθρωπό μας, καθώς επιβεβαιώνεται—εν μέρει—η κοινή μας μοίρα. Αποτελεί μία ευκαιρία να ελέγξουμε τις προτεραιότητες που έχουμε θέσει στη ζωή μας, αφού όλα εκείνα με τα οποία καταπιανόμασταν και μας αγχώναν πριν μερικές εβδομάδες, μοιάζουν πλέον να μην έχουν καμία αξία. Ακόμη αντιλαμβανόμαστε πιο απλές και βασικές ιδέες, όπως η συνειδητοποίηση του άπλετου χρόνου που έχουμε στη διάθεση μας για να περάσουμε με τους δικούς μας.

Ανάμεσα σε αυτές τις φωνές θέλω να προσθέσω και μία από το βιβλίο του Ιωνά, που βρίσκεται στην Παλαιά Διαθήκη, εξετάζοντας την επίσκεψη του προφήτη Ιωνά στην πόλη της Νινευή για να αναγγείλει την επερχόμενη κρίση του θεού στους Νινευίτες. Να επισημάνω πως ένα μήνυμα από τη συγκεκριμένη ιστορία αποφεύγει την ξύλινη γλώσσα και την εθελοτυφλία που συχνά συναντούμε στο θρησκευτικό λόγο, καθώς το βιβλίο αυτό αποτελεί πρωτίστως ένα μάθημα και μία κρίση για τον άνθρωπο της θρησκείας, τον ίδιο τον πρόφητη του θεού.

Όταν το κήρυγμα του προφήτη, “σαράντα μέρες ακόμη και η Νινευή θα καταστραφεί”, φθάνει στα αυτιά του βασιλιά της Νινευή, εκείνος προβαίνει σε ένα ριζοσπαστικό διάταγμα:

«Ακούστε τη διαταγή του βασιλιά και των μεγιστάνων του: Άνθρωποι και ζώα, βόδια και πρόβατα, να μη φάνε τίποτα ούτε να βοσκήσουν ούτε νερό να πιουν· άνθρωποι και ζώα να σκεπαστούν με πένθιμα ρούχα. Καθένας σας να προσευχηθεί μ’ όλη τη δύναμή του στο Θεό·».

(Ιωνάς 3:7-8, ΝΒΜ)

Εκτός από την θρησκευτική διάσταση αυτού του διατάγματος, οι αποφάσεις του βασιλιά της Νινευή έχουν τεράστιο πολιτικό και οικονομικό αντίκτυπο. Παράλληλο με όσα ήδη βιώνουμε και θα συναντήσουμε παρακάτω στις μέρες μας, εν μέσω της πανδημίας. Εάν η απόφαση του βασιλιά διήρκεσε σαράντα ημέρες, η μεγάλη πόλη της Νινευή, θα πρέπει να έμοιαζε με μία πόλη φάντασμα. Η βασική οικονομία της πόλης θα είχε τεθεί σε κίνδυνο, ενώ η ζωή και οι δραστηριότητες στην πόλη της Νινευή θα βρίσκονταν σε μία παύση. Καθόλου τυχαίο πως σχολιαστές του βιβλίου του Ιωνά, επισημαίνουν την οικονομικό-πολιτική ανάγνωση του βιβλίου. Συχνά ο συγγραφέας του βιβλίου αναφέρεται στη σημαντικότητα της πόλης και μας δίνει “νούμερα” για την ευμάρεια της πόλης. Το διάταγμα του βασιλιά απειλούσε την “εύρυθμη” ζωή της Νινευή.
Σε αυτήν όμως την απόφαση βλέπουμε να συμβαίνει κάτι μοναδικό στην κοινωνία της Νινευή. Το διάταγμα του βασιλιά τελειώνει με τα εξής λόγια:

“να σταματήσετε τις κακές σας πράξεις και τις αδικίες σας”

(Ιωνάς 3:8, ΝΒΜ)

Είναι η στιγμή που οι προτεραιότητες αλλάζουν και σημαντικότερη από την οικονομία γίνεται η δικαιοσύνη μίας πόλης. Η οικονομία μπαίνει σε δεύτερη μοίρα. Γίνεται μία παύση στην ανενόχλητη ζωή της αδικίας. Το να συμπεριφέρεσαι με δικαιοσύνη απέναντι στον συνάνθρωπό σου παίρνει την πρώτη θέση στη ζωή αυτής της πόλης. Μάλιστα, η υπερβολή και η αμεσότητα της ανταπόκρισης του βασιλιά της Νινευή παραπέμπει σε μία πολύ απλή και βασική αλήθεια για την ανθρωπότητα: πως οι άνθρωποι ξέρουν πολύ καλά από τι πρέπει να μετανοήσουν, τι είναι άδικο και ανήθικο στη ζωή τους. Δεν χρειάζονται κάποιον πειστικό προφήτη και δυνατά κηρύγματα στη ζωή τους.

Τέλος, διαβάζουμε μία ακόμη σημαντική λεπτομέρεια για εμάς σήμερα. Ο βασιλιάς της Νινευή προτού δώσει το διάταγμα, εφαρμόζει στον εαυτό του τα ίδια μέτρα. Χαρακτηριστικά αναφέρει: 

“Όταν το μήνυμα του Ιωνά έφτασε και στο βασιλιά της Νινευή, αυτός αμέσως κατέβηκε απ’ το θρόνο του, έβγαλε το μανδύα του από πάνω του, φόρεσε ένα πένθιμο ρούχο και κάθισε στις στάχτες.”

(Ιωνάς 3:6, ΝΒΜ)

Ο αφηγητής μας ενημερώνει για μία δραματική και αστραπιαία αλλαγή στον ίδιο τον βασιλιά. Την μία στιγμή βρίσκεται στον θρόνο και στο επόμενο “καρέ” τον συναντούμε στο πάτωμα ανάμεσα στις στάχτες, έχοντας βγάλει χαρακτηριστικά τον μανδύα από πάνω του. Μία απότομη αλλαγή. Εάν αναρωτιόμαστε πώς γίνεται να βρεθεί κάποιος από τη μία κατάσταση στην άλλη δίχως ίχνος διαμαρτυρίας ή ένστασης, η απάντηση βρίσκεται στην στάση απόλυτης ειλικρίνειας και παραδοχής από μεριάς του βασιλιά. Με αυτή την κίνηση παραδέχεται αυτό που ήδη γνώριζε και διασκέδαζε χρόνια μπροστά στους αυλικούς και τους υπόλοιπους Νινευίτες που γονάτιζαν μπροστά στο πάτωμα του: πως όλα όσα ζούσε ήταν μία αυθαίρετη συνθήκη. Ο θρόνος, ο μανδύας και η εξουσία του μπροστά στην πραγματικότητα της επερχόμενης κρίσης αποδεικνύονταν ένα μεγάλο φιάσκο. Δεν είχε κανέναν έλεγχο επάνω στη ζωή, η αίσθηση παντοδυναμίας ήταν μία παρωδία.

Εν μέσω της πραγματικότητας μίας πανδημίας κλωνίζονται όσα αποτελούν την αδιαμφισβήτητη “πραγματικότητα” της ζωής μας. Ζούμε σε μία εποχή όπου εύκολα κάποιος διακρίνει πως η οικονομία φαίνεται πιο πραγματική και απτή από την ηθική και τη δικαιοσύνη. Μία πανδημία θέτει το ερώτημα: όντως είναι πιο πραγματική; Σκεφτείτε πόσο θα άλλαζε η μεγάλη πόλη της Αθήνας και η ζωή των πολιτών της εάν η δικαιοσύνη γινόταν σημαντικότερο θέμα από την οικονομία. Ήδη η φωνή της λογικής κάνοντας υπολογισμούς φωνάζει: μα αυτή είναι η πραγματικότητα, πρέπει η οικονομία και η ζωή όπως την έχουμε στήσει να σωθεί. Εν μέσω μίας “κρίσης”, η Νινευή αποτελεί μία φωνή, η οποία μας καλεί όπως εκείνη, να δούμε την πραγματικότητα κοιτώντας προς τον ουρανό και να βρούμε την πραγματικότητα σε πράγματα που δεν είναι πάντοτε τόσο “απτά” όπως  η δικαιοσύνη. Μας καλεί με θάρρος να παραδεχτούμε και εμείς, αυτό που είναι ήδη γνωστό στη συνείδηση μας σχετικά με τις «κακές πράξεις και τις αδικίες μας». Εν μέσω μίας “κρίσης”, η Νινευή μας σώζει από την καθημερινή παράσταση και τις αυθαίρετες συνθήκες που τείνουν να αποτελούν και να οριοθετούν τη ζωή μας, ενώ βαθιά μέσα μας γνωρίζουμε πως πρόκειται για ένα “φιάσκο” που συνεχίζουμε να υπηρετούμε. 

Του Αλέξανδρου Πιπιλιού

* Όσα ήθελα να πω σε λιγότερο από 1,5 λεπτό: